Bibla dhe Kurani Studime Komperative
Nexhat S. Ibrahimi
Hyrje
Qysh në mësimet e para në mësim-besim apo në leximet e para të librave islame për fillestarë, muslimanët mësojnë se Islami është feja më e vjetër dhe njëkohësisht feja më e re. Kur’ani mëson se Islami është nga Ademi a.s. deri te Muhammedi a.s.. Çdonjëri pejgamber mëson se pas tij do të pasojnë pejgamberë të tjerë për vazhdimin e misionit pejgamberik deri te Muhammedi a. s. – vula e pejgamberisë (hatem’ul-enbijai). “Ardhja e Muhammedit a.s. është lajmëruar si sihariq nga kulla e pejgamberisë së të gjithë pejgamberëve të ardhur para tij”.[1] Muhammedi a. s. unjëson në tërësi shumicën e sunnetit (traditës) të pejgamberëve të kaluar. Ai agjëron agjërimet e tyre të obligueshme dhe të paobligueshme, bën hixhretin, sepse këtë e bën edhe Ibrahimi, Musai dhe shumë të dërguar të Zotit për të arritur suksesin e fesë së tyre. Me dërgimin e Muhammedit a. s. u përmbyll periudha e gjatë e shpalljes hyjnore, e cila do të manifestohet si mëshirë hyjnore deri në Ditën e Fundit për njerëzinë dhe botën.
Muhammedi a. s. ndërmjet të djathtëve dhe të majtëve
Muhammedi a.s. ishte personifikim i tri synimeve zanafillore, të cilat i njohim nëpërmjet Musait, Isait dhe vetë Muhammedit a.s.[2] Deri sa judaizmi në mesin e këtyre tri religjioneve paraqiste tendencën e majtë, Zotin e drejtësisë dhe Shpëtimtarin e botës së dukshme, kurse kristianizmi tendencën e djathtë dhe Zotin e dashurisë, Islami me Muhammedin a.s. do ta bëjë simbiozën e tyre të fatshme, duke u bërë religjion i botës dhe i shpirtit.[3]
Kur’ani pranon, në parim, të gjitha këto konvergjenca-divergjenca me vetë aktin e urdhëresës që Muhammedi a. s. me pjesëtarët e vet një kohë në namaz të kthehet drejt Jerusalemit. Të kuptohet ky akt si duhet domethënë të bëhemi të vetëdijshëm se Jerusalemi me Tempullin e vet, është trashëgimtar i madh i monoteizmit dhe se urdhëresën e të kthyerit në namaz drejt Mekes Islami nuk e ka obliguar deri sa paraprakisht, me respekt të madh, nuk ua ka bërë me dije muslimanëve se Ibrahimi, Musai, Isai dhe pejgamberë të tjerë, prej Zotit kanë sjellur të vërtetën e njëjtë, unike në boshtin e saj dhe të amshueshme.
Mirëpo, ndriçimi i kësaj çështjeje do të hasë në disa probleme, në disa vështirësi të pakapërcyeshme sikurse është përcaktimi i suazës historiko-kohore dhe kulturore-tradicionale, meqë tema e lajmit, njoftimit të gëzueshëm është shprehje e përbashkët e të tri traditave të shpallura shpirtërore, kurse gjurmë të caktuara do të gjejmë edhe në religjionet e pashpallura dhe traditat shpirtërore, sikurse në brahmanizëm, zoroastrizëm etj. Në anën tjetër, çështja e lajmit, njoftimit të gëzueshëm është ngushtë e lidhur edhe me problemin e pritjes mesianiste në atmosferën e mjediseve të ndryshme religjioze-kulturore.
Vështirësi tjetër paraqet edhe historicizmi, i cili është i pranishëm në shumicën e librave të shenjta. Ky historicizëm duke u përpjekur ta vendos rregull logjik dhe koherent në periodizimin e të vërtetave të shpallura, ka krijuar një radhitje kronologjike artificiale të përmbajtjes së atyre librave të shenjta, duke krijuar kështu konfuzion dhe paqartësi edhe më të madhe në vlerat themelore të besimit të shpallur, ndër të cilat radhitet edhe lajmi i gëzueshëm në lidhshmërinë e vet me mesianizmin [4].
Vështirësi jo më të vogla ka sjellë edhe përkthimi i teksteve biblike nga gjuha e shenjtë e Shpalljes në një gjuhë të traditës dhe kulturës krejt tjetërfare, duke ndikuar drejtpërdrejt në synim dhe interpretim tjetërfare. Po ashtu, kjo ishte edhe shenjë e ndarjes esenciale të traditës së re shpirtërore me atë të vjetrën, kurse janë ruajtur vetëm konceptet formale të jashtme të huazuara nga tradita paraprake shpirtërore.
Këtë konstatim mund ta vërejmë në shumë aspekte, të cilat ne nuk do t’i trajtojmë me këtë rast, por do të theksojmë se çarjet janë më shumë të jashtme dhe artificiale, që kanë ndikuar në format e ndryshme të mesianizmit. Këtë ‘tjetërfarësi’, këtë diversitet të mesianizmit në esencë e shohim brenda arketipit unikal të shpalljes dhe traditës, të portretizuar dhe të paraqitur në klima të llojllojshme shpirtërore dhe të përcaktuar tjetërfarësisht me nocione, shifra dhe emra. Sikurse që gjatë tërë historisë Zoti është shpallur Një dhe i Vetëm dhe është quajtur Jehovë, Elo, Elohim dhe Allah, ashtu edhe në të gjitha shpalljet e shenjta është paralajmëruar po i njëjti pejgamber – përmbarues i shpalljeve të Zotit dhe pejgamberisë – Muhammedi a.s.[5]
Arketipi unikal i të gjitha Shpalljeve dhe traditave shpirtërore është fakti se të gjitha gjuhët e shenjta të Shpalljeve janë shkruar me alfabet i cili shkruhet nga e djathta në të majtë, sikur që është gjuha sanskrite, aramite, hebraike dhe arabe.[6] Edhe fakti se të dërguarit e Zotit janë zgjedhur për misionin e tyre pejgamberik qysh në periudhën paraekzistenciale dhe se me ardhjen e pejgamberëve në botë kemi vetëm konfirmimin formal të asaj zgjidhjeje, tregon në rrënjën unikale dhe të përbashkët të të gjitha shpalljeve të Zotit. Në të tri traditat e shpallura shpirtërore, Ademi a. s. është vetëm parimi singularo-plural i ekzistencës së gjinisë njerëzore, por jo edhe njeriu i parë, sepse para tij qenë emërtuar dhe paracaktuar felajmëtarët – të përzgjedhurit e Zotit.
Në Dhjatën e vjetër thuhet:
“Para se të të sajoj në barkun e nënës, unë të kam ditur; para se të dalësh nga krahërori i nënës, unë të kam kushtuar, për të dërguar të të gjithë popujve të kam vendosur …”. (Jeremia, 1, 1-5).
Muhammedi a.s. ka thënë:
”Isha i dërguar edhe atëherë kur shpirti i Ademit pezullonte në horizontin e tokës dhe detit.” (Hadith).
Punimi nuk ka për qëllim zhvlerëzimin e doktrinave joislame, por prezantimin e pikëpamjes islame mbi fenomenin e njoftimit të gëzueshëm. Këtë temë e trajton edhe Kur’ani, por edhe shumë shkencëtarë islamë të religjioneve komparative, nga herët e deri në ditët aktuale. Për shkak të qëndrimeve diametralisht të kundërta me hebraikët dhe kristianët nuk besojmë se së shpejti këto tri tradita shpirtërore do të takohen dhe do t’i unjësojnë qëndrimet rreth fenomenit të njoftimit të gëzueshëm dhe të mesianizmit. Nuk mendojmë se me këtë punim do të zgjidhet problemi. Mendojmë se me këtë punim do të inicojmë rast për biseda komparative që traditat shpirtërore të shpallura nga Zoti por të ndara nga faktorët e jashtëm, një ditë të ulen dhe të krijojnë urë pajtimi dhe mirëkuptimi ndërmjet veti.
Shkrimet e shenjta mbi ardhjen e Muhammedit a.s.
Paralajmërimet pejgamberike mbi lajmin e gëzueshëm mbi pejgamberinë e Muhammedit a.s.:
“Ai është përmendur në librat e profetëve të mëparshëm.” Esh-Shuara, 196).
“Kurse ty të kemi dërguar vetëm nga mëshira ndaj botërave.” (El-Enbija`, 107).
“Ne në Zebur, pas Tevratit, kemi shkruar se token do ta trashëgojnë robërit e mi të mirë.” (El-Enbija`, 105).
“Sikur mos të ishe ti, O Muhammed, Unë këtë botë nuk do ta krijoja.” (Hadith kudsij).
Posa Zoti vendosi ta nxjerrë nga xhenneti Ademin dhe Haven si mëkatarë, njëkohësisht ua dhuroi edhe mëshirën dhe mirësinë e Tij. Zoti nuk dëshiroi që fatin e njerëzve t’ia lëshojë mashtrimeve të shejtanit, por u premtoi atyre shpallje nëpërmjet të dërguarve të tij, në fillim të të cilëve ishte Ademi a.s..[7] Nëpërmjet engjëllit, Xhibrilit, Zoti i ftoi të gjithë popujt e botës në rrugën e drejtë, të gëzimit dhe bujarisë, që të bëhen të barabrtë në jetën e amshueshme shpirtërore nën mëshirën e Zotit. Kjo ndodhi në historinë njerëzore. Pejgamberët një pas një ftonin njerëzit në besim të drejtë, kurse aleancat e vjetra prisheshin e të rejat vendoseshin, që tregon në dashurionë e pafund të Zotit Krijues e Mëshirues. Këto aleanca janë të njohura nëpërmjet shenjave të njohura për njerëzinë: Molla e Ademit (në fyt), ylberi i Nuhit, synetimi i Ibrahimit, Deveja e Salihut që del nga shkëmbi, Pllakat e Musait me Dekalogun, Libri i dashurisë (Inxhili) i Isait dhe La ilahe il-la’ll-llah e Muhammedit a.s. etj. Të gjitha këto shenja janë në shërbim të shenjës së fundit: La ilahe il-la’ll-llah, e cila paraqet përfundimin dhe përkryerjen e të gjitha misioneve pejgamberike. Të gjithë pejgamberët kanë paralajmëruar se Muhammedi a.s. do të jetë përfundimi, përsosja dhe shenja universale e ardhjes së të dërguarit më të zgjedhur të Zotit, Muhammedit a.s.
Ndonëse popujt e zgjedhur të Zotit tregoheshin jobesnikë, sikurse hebraikët, Zoti megjithatë nuk i braktisi dhe gjithnjë sharton filiza të ri, Shpallje të reja, përfundimisht me Isain a.s., duke iu përmbajtur premtimit të Tij kaherë të dhënë në xhennet Ademit a.s. dhe Ibrahimit a.s.:
“Dhe i pranoi disa fjalë të Zotit të vet.”. (El-Bekaretu, 37).
“… Nga unë do t’u vijë një udhërrëfim …”. (El-Bekaretu, 38).
“O Izraelitë! Kujtone dhuntinë time që ju kam dhuruar dhe plotësoni besën që ma dhatë, t’ju plotësoj edhe unë besën time. Frikësohmuni vetëm mua!
Besoni asaj që po ua shpallë, e cila ua vërteton atë çka e keni ju, dhe mos jinni të parët që nuk i besoni! Dhe mos bleni fundrrina me fjalët e mia dhe frikësohmuni vetëm mua! “ (El-Bekaretu, 40-41).
“Falne namazin dhe jepni zekatin dhe përkuluni me ata që përkulen.” (El-Bekaretu, 43).
“Ata që pasojnë Pejgamberin, ferrëfyes analfabet (ummij), të cilin e gjejnë të paralajmëruar në librat e veta, në tevrat dhe Inxhil …”. (El-A’raf, 157).
Zoti, nga mëshira e Tij, në fund nuk lidhi kontratë me hebraikët, por zgjodhi ta dërgojë pejgamberin e fundit, por jo vetëm hebraikëve, por tërë njerëzisë, që rrjedh nga loza e Ibrahimit a.s.
Esenca e natyrës së fjalëve të shpallura të Zotit, sipas traditës islame, nuk është kurrfarë akti i personifikimit. Fjala e Zotit nuk është plotënia e individualizimit (uosobljenosti) fizik të Zotit, por shenjë e plotësinë së pranisë së Zotit, e cila, herë-herë manifestohet në apoteozat antropomorfe dhe dëftimet e llojllojshme vizuele (rrufeja e cila godet Izraelitët frikacakë, bubullima në flakë e Musait, rrënimi i malit, dëftimi vizuel i Xhibrilit) e të ngjashme. Prania e Zotit është e përhershme dhe e ngahershme, por gjithnjë tjetërfare nga perceptimet e krijesave. Asnjë shpallje i Zotit gjatë historisë nuk ka qenë manifestim tekstual i personifikimit të Zotit në trup e gjak. Çdo shpallje e Zotit ka qenë e sendërtuar në mënyrë të veçantë, kurse zbulimi i Zotit gjithnjë ka qenë e fshehur nga shikimi njerëzor:
“Nuk ka asnjë njeri me të cilin ka folur Allahu, përveçse me frymëzim ose pas ndonjë perdeje ose të dërgojë ndonjë të deleguar dhe i shpall me lejën e Tij çka dëshiron Ai. Me të vërtetë Ai është i urtë.” (Esh-Shura, 51).
“Askush nuk është sikur ai!” (Esh-Shura, 11).
“Atë nuk mund ta arrijnë shikimet, e ai i mbërrinë shikimet.” (El-En’am, 103).
Pejgamberët e Zotit shkonin njëri pas tjetrit, gjithnjë duke dëshmuar Një të vetmin Zot, dhe me ta kalonin edhe misionet e tyre pjesërisht të suksesshme apo të pasuksesshme, për të ardhur në fund të ciklit pejgamberik Muhammedi a.s.. Ai konfirmoi vërtetësinë dhe burimësinë e të gjithë pejgamberëve të deritashëm, të cilat pjesërisht ishin humbur, zhdukur, fshehur, ndërruar apo ndryshuar.
Shumë pejgamberë para tij, me plotë vrull në zemër, të motivuar nga pëshpëritja misterioze të Xhibrilit paralajmëron emrin e gjallë të Zotit në shpirtin e molisur dhe jobesnikë të njeriut, duke mbjellë gëzimin dhe shpresën për ardhjen e shpejtë të pejgamberit të fundit:
“Dhe Unë të zgjodha për vete.” (Ta Ha, 41).
“…Unë të kam bërë të dashur nga gjithkush dhe të rritesh nën mbikqyrjen time.” (Ta Ha, 39), dhe duke krijuar bërthamën shpirtërore për gjeniun universal shpirtëror të misionit të ardhshëm të suksesshëm të Pejgamberit të Islamit, emrin e të cilit Zoti e ka përmend gjatë shpalljeve pejgamberike mijëvjeçare.
Njoftimi për ardhjen e Muhammedit a. s. deri në kohën e Biblës
Qysh pejgamberi i parë, Ademi a.s., në dyert e xhennetit ka parë emrin e Muhammedit a.s.: “ku emri mbi dyert e xhennetit me shkronja prej dritës ishte i shkruar.”[8]
Paralajmërimet pejgamberike për Muhammedin a.s. ishin të shkruara edhe në Vede dhe Purane, në bazë të të cilave tekste shkencëtarët komentuan dhe kosntatuan se ato kanë të bëjmë me Muhammedin a.s. Këto paralajmërime shkencëtarët i gjejnë edhe në Dhjatën e vjetër dhe të re.
Në vazhdim do t’i cekim tekstet e disa librave të shenjta. Në Atharva Veda shkruan:
”O popull, dëgjoje këtë me kujdes! Njeriu i vlefshëm për falënderim (i lavdëruari, d.m.th. Muhammedi, kuptimi i emrit të Pejgamberit në gjuhën arabe) do të ngritet nga populli. Ne do ta marrim të Mërguarin nën mbrojtjen tonë nga 60 mijë e 99 armiqë, transporti i të cilit është 20 deve … Ai i dha Maham Rishit 300 kuaj arabë, 10 mijë lope, 100 dukatë dhe 100 rrathë. …”. (Atharva Veda, Kanda 20, Sukta 127, Mantra 1-3).
Sama Vede, fragmenti 6 dhe 8, në pjesën e dytë të këtij libri të shenjtë në përfolje të Tekstit kemi: Ahmedi (Muhammedi) pranoi Ligjin nga Krijuesi i tij, i cili është plotë urtësi. Nga ai shkëlqen drita sikur rrezet e Diellit.
Disa komentatorë indusë të Vedeve mbetën të hutuar para këtyre lajmeve, e sidomos para fjalës “Ahmed” dhe se domethënien e saj e kanë përzier me disa kuptime induse dhe ka marrë këtë kuptim: ”Me të vërtetë unë jam i vetmi i cili e ka pranuar urtësinë e vërtetë nga Ati.” Por, shumica e komentuesve të vedeve kanë konfirmuar auteticitetin e këtij teksti dhe nocionin “Ahmed” e kanë përkthyer si emër të përveçëm.
Në Phavishya Purane, në autenticitetin e të cilit ka dyshuar Arija Samaj, por Sanatanist Pandit dhe shumica e Hindusëve e kanë konfirmuar se ajo është autentike. Lajmërimi është si vijon:
“… Malechha (i cili i përket vendit të huaj dhe fletë gjuhën e huaj) mësuesi shpirtëror do të lajmërohet me shokët e tij. Emri i tij do të jetë Muhammed. Ragja (Bhaj) pas larjes së këtij Maha dev Arab në ‘Panchgavya’ dhe në ujërat e Gangit (dmth. Pas pastrimit të tij nga të gjitha mëkatet), i ofroi dhuratat e admirimit të tij të sinqertë, duke i treguar çdo respekt, i tha: “Të nënshtrohem!” “O ti, nderi i njerëzisë. Banor i Arabisë, ti ke mbledh forcë të madhe ta mbysësh djallin, kurse ti ke qenë i mbrojtur nga armiqtë tu. O ti, fotografia e Zotit më të shenjtë, Krijuesit më të madh, unë jam robi yt, më merr si atë që shtrihet në këmbët tua.” ….[9]
Në tekstin origjinal të këtij profetizimi, fjala e pestë nga e majta në të djathtë është emri i Pejgamberit tonë. Aty madje shkruan edhe emir i vendit në të cilin është i lindur Pejgamberi.
Pasuesit e religjionit parsi kanë dy looje të librave të shenjta: “Dasatir” dhe “Zend Avesta”, të cilat janë të njohura si Dhjata e vjetër dhe e re e religjionit parsi.
Në “Dasatir” me nr. 14, i cili është i lidhur me emrin Sansahil, jo vetëm që ekziston konfirmimi i mësimit të Islamit por edhe lajmi i qartë mbi ardhjen e Muhammedit a.s.:
“Kur Persianët të bijnë poshtë në moral, do të lindet një njeri në Arabi pasuesit e të cilit do ta rrëzojnë fronin dhe fenë e tyre, kurse pushtetarët renarë do të ngadhënjehen. Shtëpia e cila ka qenë e ndërtuar dhe në të cilën shumë idhuj janë vendosur, do të pastrohen nga ata dhe njerëzit asaj do t’i drejtohen gjatë kohës së lutjes. Pasuesit e saj do t’i nënshtrojnë qytetet e Persisë dhe përreth saj. Njerëzit do të përzihen ndërmjet veti. Njerëzit e ndershëm të Persisë dhe të tjerët do t’i bashkangjiten pasuesve të tyre.” [10].
Profetizmi është i përfshirë në librin i cili gjithnjë ka qenë në duar të Parsëve kurse fjalët e tij nuk lejojnë komentim të dyfishtë.
Bibla njofton për ardhjen e Muhammedit a.s.
Në bazë të njoftimeve kur’anore, hulumtuesit islamë, sikur edhe disa të tjerë, pohojnë se edhe Dhjata e vjetër dhe Dhjata e re njoftojnë për pejgamberinë e Muhammedit a.s. Mirëpo, këto njoftime nga disa autorë kristianë interpretohen tjetërfare, si prototipa të hershëm të Jezusit istorik dhe Krishtit të besimit, të cilët sërish do të kthehen në mbarim të kohës. Mirëpo, shkencëtarët muslimanë janë kategorik se njoftimet e mëhershme pejgamberike sigurishtkanë të bëjnë me pejgamberin e islamit, Muhammedin a.s. Kështu mendojnë edhe emrat e mëdhenjë të shkencës islame, si: Muhammed Asad, Sa’id Havva, Mawlana Abdul Haqq, Mahmud Abbas Akkad, Ahmed Deedat dhe shumë të tjerë.
Për këtë arsye, e me qëllim sqarimi, do t’i theksojmë në mënyrë kronologjike njoftimet pejgamberike toriane dhe ungjëllore mbi Muhammedin a.s..
Bibla, Ligji i Përtërirë, 18, 15-18, flet qartë mbi dërgimin e pejgamberit, i cili do të jetë sikur Mojsiu, midis vëllezërve izraelitë, d.m.th. midis Ismailit ose arabëve:
“Më tha Zoti mua (Mojsiut): E mirë është e gjithë ajo çka thane, e Unë do t’u dërgoj atyre një të dërguar të ngjashëm me ty (Musain) nga mesi i vëllezërve të tyre, e fjalët e mia do t’i vendosë në gojën e tij (atij të dërguari) dhe ai do t’ju flasë meçdo gjë që Unë e urdhëroj, e ai që nuk u bindet fjalëve të atij i cili flet me emrin Tim, Unë do të jem hakmarrës i tij për atë (kryeneqësi). Ndërsa i dërguari që merr guxim të bëjë mendjemadhësi dhe të flasë në emrin Tim çka unë nuk e urdhërova ose që flet në emër të zotërave të tjerë përveç Meje, le të vritet (a ii dërguar). Nëse përgjigjesh e thua në zemrën tënde: Si mund t’i dalloj fjalët me të cilat Zoti nuk foli , atëherë ky është argumenti yt: Atë çka i dërguari e tha në emrin Tim dhe nuk u realizua, nuk është fjalë e Zotit, por ai i dërguar e bëri atë që ta madhërojë vetveten, prandaj ti mos iu friko atij.” [11]
Në fragmentin e cituar më lartë Muhammedi a.s. është lajmëruar për pejgamber pa dyshim, sepse fraza vëllezërve izraelitë nuk mund të ketë kurrfarë kuptimi tjetër, pos që ata janë ismailitët, kurse ata kurrë nuk kanë pasur pejgamberë deri në kohën e Muhamedit a.s. Në Ligjin e Përtërirë (34, 10) gjejmë po ashtu se në Izrael më kurrë nuk është paraqitur pejgamber i barabartë me Mojsiun, që shpie të mendojmë se pejgamberi i premtuar është ndër ismailitët, pra ndër arabët:
“Nuk doli më në Izrael një profet i ngjashëm me Mojsiun, me të cilin Zoti fliste sy për sy.” [12]
Dhjata e vjetër thekson edhe këtë:
“Ajo pa qerre dhe çifte kalorësish, disa prej të cilëve kishin hipur mbi gomarë dhe të tjerë mbi deve, dhe i vëzhdoi me kujdes, me shumë kujdes.” (Isaia, 21, 7).
Isaia në vision ka parë dy kalërues: njëri nga ata ishte mbi gomar, kurse tjetri mbi deve. Ai në gomar ishte Jezu krishti, sepse ashtu hyri në Jerusalem, kurse ai në deve ishte Muhammedi a.s., sepse deveja ishte mjeti kryesor transportues në Arabi.[13]
Në librin e Dhjatës së vjetër Kantiku i Kantikëve (5, 16) është teksti vijues (i transkribuar nga gjuha hebraike):
“Hikko mamittadim vikullo Mahamadim zehdudi vezem raai benute yapus halam.”
Përkthimi:
“Goja e tij është vetë ëmbëlsia; po, ai është Muhammedi, më i dashuri. Ky është i dashuri im, ky është miku im, o bija të Jerusalemit.” [14]
Mbreti Samuelli e emërtoi pejgamberin që do të vijë me “Muhamadim”. Në hebraishte sufiksi “lah” është përdorur për të shprehur respektin, sikur shprehja “Eloha”, që do të thotë Zot, i theksuar në Bibël si “Elohim”. Së këndejmi është e qartë se Solomoni ka përmendur emrin e Pejgamberit që do të vijë si “Muhammed”. Por, si duket, një gabim është bërë, me/pa qëllim, me përkthimin e emrit të përveçëm si më i dashuri. Madje edhe përkthimi më i dashuri është i tillë që shumë mire i përshtatet Muhammedit a.s.
Përkthimi i këtij vargu në gjuhën kroato-serbe në botim të vitit 1968 është:
“Të folurit i është i ëmbël dhe i tëri është prej dashamirësisë. I tillë është i dashuri im, i tillë është miku im, o bija të Jerusalemit”.[15]
Ekzistojnë edhe njoftime tjera pejgamberike mbi Muhammedin a.s. në Dhjatën e vjetër[16], por për shkak të hapësirës nuk do të ndalemi më tepër.
Hulumtuesit muslimanë kanë pohuar se edhe në Dhjatën e re gjenden disa njoftime të llojit të tillë.
Është interesant të përmendet edhe rasti i monakut kristian Behira, i cili gjatë një vizite tregtie të Ebu Talibit dhe Muhammedit (mbase 9 apo 12 vjeçar) në Siri u takua me karvanin, Ebu Talibin dhe Muhammedin a.s.. Monaku Behira kishte trashëguar ca libra nga priftërinjtë më të vjetër dhe në bazë të përshkrimeve nga ato libra dhe të asaj që shihte te Muhammedi i ri, dalloi se djaloshi i ri do të bëhet i dërguar i Zotit ndër arabët, ashtu siç është premtuar dhe njoftuar në librat e shenjta.[17] Këtë ndjenjë e kishte edhe Vereka, i cili besonte se ardhja e pejgamberit të ri do të ndodh gjatë jetës së tij.[18]
Edhe qëndrimi i mbretit abesinas (etiopias) Negus kundrejt emigrantëve muslimanë dhe delegacionit kurejshit politeist vërteton se tekstet biblike e njihnin njoftimin për ardhjen e pejgamberit Muhammedit a.s.[19]
Edhe Isai a.s. e paralajmëron dhe garanton ardhjen e Muhammedit a.s. si fund të hierohistorisë, ose si fund të pejgamberisë dhe dërgueshmërisë:
“Kam edhe shumë të tjera për t’ju thënë, por tani s’mund t’i kuptoni. E kur të vijë ai – Shpirti i së Vërtetës – Ai do t’ju udhëzojë ta njihni tërë të vërtetën.” [20]
Isai a.s., në Ungjill, pohoi:
“Unë po shkoj që të vijë i zoti i kohës”. (Gjoni, 16, 8).[21]
Fenomeni dhe personaliteti i Muhammedit a. s. është i papërshkrueshëm. Të jesh njeri i zakonshëm dhe Felajmëtar-Përmbarues i shpalljes së Zotit dhe të jesh objekt i njoftimeve pejgamberike mijëvjeçare, të jesh shkak bazor i krijimit të botës dhe shenjë e lavdishme për shkak të të cilit është derdhur mëshira dhe bujaria e Zotit mbi të gjitha botërat, është fenomen që njeriun e vë para sprovave të dhembshme në lajthim me pasoja tragjike.
Të jesh njeri-pejgamber, i dashur nga Zoti më shumë se të gjithë njerëzit dhe engjëjt, të jesh i zgjedhuri i Zotit e të mos jesh skutë misterioze, as shenjtor, as biri i Zotit, është fenomen të cilin mund ta kuptojnë vetëm besimtarët e sinqertë. Vërtet, Muhammedi a.s. asnjëherë nuk pretendoi të bëhet personalitet i mistifikuar, as entitet bashkëhyjnor, përkundër faktit se tërë shpallja hyjnore ishte zbuluar nëpërmjet tij.
Pra, Muhammedi a.s. ishte: “Thuaj: ‘Unë jam një njeri sukur ju, që po më shpallet se Zoti juaj është – Një Zot. ….” El-Kehf, 110.
Në vend të përmbylljes
Muhammedi a.s. është pejgamberi i fundit i Zotit. Ai ishte ‘nebij’, ‘resul’ dhe ‘ulu’l-adhmi’, dhe simbolikisht ishte simbioz e tërë asaj që të gjithë pejgamberët një nga një ishin nga fillimi i pejgamberisë.
Nëpër të gjitha misionet pejgamberike para Kur’anit për të është njoftuar si përmbarues i shpalljeve të Zotit (hatem’ul-enbija`) për të gjithë njerëzit e botës dhe përsosës i udhëzimit hyjnor. Ajeti kur’anor “Ty nuk do të thuhet asgjë që nuk u është thënë pejgamberëve përpara teje” (Fussilet, 43), duhet komentuar edhe ashtu se të gjithë të dërguarve të Zotit, marrë së bashku, Allahu ua komunikoi atë që Muhammedit a.s. të vetëm ia komunikoi në tërësi. Për këtë arsye ai është i zgjedhur, sepse këta pejgamberë atë e paralajmërojnë, kurse ai e konfirmon, e vulos dhe e përmbaron misionin e tyre.
Literatura:
1. Abdul Ehad Dawud, Muhammed fi’l-kitab’il-mukaddes (David Benxhamin Keldani, Mohammed in The Bible), botimi II, Katar, 1405 h./1985. Libri përmban të dhëna të hollësishme dhe për studime të hollësishme është i pakalueshëm.
2. Abdulahad Davud, Muhamedi në Bibël, botimi I, Tiranë, 2004. Përkthimi në gjuhën shqipe më ra në dorë pas përfundimit të tekstit.
3. Ahmed Deedat, What Bible says about Mohammed, Durban, pa vit botimi.
4. Al-Hajj Mekaeel Maknoon, The Universal Significance of Adam, London, pa vit botimi.
5. Alija Izetbegovic, Islam izmedju Istoka i Zapada, Beograd, 1988.
6. Bibla – Dhjata e vjetër dhe Dhjata e re, Tiranë, 1995.
7. Ebrahim Ahmed Bawany, Islam our choice, Karachi 1973.
8. Ebu Bekr Siradzuddin / Martin Lings, Muhammed s.a.v.s., Sarajevë, 1996.
9. Hasan Baxhil, Dialog ndërmjet të krishterit dhe muslimanit, Prishtinë, 2001.
10. http://www.mm.co.ba/art42.html. (Rešid Hafizoviæ, Poslanièka navještenja Radosne Vijesti o dolasku Poslanika Muhammeda a.s.. Ky burim ishte mbështetja kryesore gjatë hartimit të këtij shkrimi).
11. Ibn Hisam, Poslanikov zivotopis, Sarajevë, 1998.
12. Ibn Kethir, Kazivanja e vjerovjesnicima, Zenica, 1420 h./1999.
13. M. Fethullah Gylen, Dritë e pashuar – Hz. Muhammedi s.a.v.s., Tiranë, 2004.
14. Muhammed Asad, Poruka Kur’ana, Sarajevë, 1425 h./2004.
15. Muhammed Husejn Hejkel, Zivot Muhammeda a.s., Sarajevë, 1425 h./2004.
16. Muhyi-d-din Ibn Arabi, Dragulji Poslanicke mudrosti – Fusus al-hikam, Zenica, 1995.
17. Rahmetull-llah El-Hindi, Trumfi i të vërtetës, Shkup, 1416 h./1996.
18. Seid Havva, Ar-Rasul, Bejrut 1971.
19. Ulfe Azizussamed, islami dhe kristianizmi, Tetovë, 1997.
20. Walter Beltz, Mitologija Kur’ana – Ceznja za rajem, Zagreb, 1982.
Fusnotat:——————————————————————————–
[1] M. Fethullah Gylen, Dritë e pashuar – Hz. Muhammedi s.a.v.s., Tiranë, 2004, fq. 12.
[2] Shih observime interesante rreth tri feve qiellore, judaizmit, kristianizmit dhe islamit: Alija Izetbegovic, Islam izmedju Istoka i Zapada, Beograd, 1988, fq. 183 e pas.
[3] Alija Izetbegovic, op. cit., fq. 185-186 dhe 188.
[4] http://www.mm.co.ba/art42.html (Rešid Hafizoviæ, Poslanièka navještenja ”Radosne Vijesti” o dolasku Poslanika Muhammeda a.s.).
[5] Shih gjerësisht: http://www.mm.co.ba/art42.html.
[6] Sipas: http://www.mm.co.ba/art42.html.
[7] Se Muhammedi a. s. është takuar me Ademin a.s. dhe me pejgamberë të tjerë ka shumë tekste. Shih: Walter Beltz, Mitologija Kur’ana – Ceznja za rajem, Zagreb, 1982, fq. 56-58. Shih edhe: Muhammed Asad, Poruka Kur’ana, Sarajevë, 1425 h./2004, fq. 409-410.
[8] Sipas: http://www.mm.co.ba/art42.html. Krhs.: Walter Beltz, op. cit., fq. 56.
[9] Sipas: http://www.mm.co.ba/art42.html; Phavishya Purana, Parv 3, khaud 3, adhya 3, shalok 5-8, sipas: Mustafa Spahic, Pogovor, në: Martin Lings, Muhammed s.a.v.s., Sarajevë, 1996, fq. 431.
[10] Dasatir, 14, sipas: Martin Lings, op. cit., fq. 431.
[11] Krahaso edhe përkthimin sipas: Bibla – Dhjata e vjetër dhe Dhjata e re, Tiranë, 1995, fq. 222. Krahaso komentin: Rahmetullah El-Hindi, Triumfi i të vërtetës, Shkup, 1426/1996, fq. 136-137.
[12] Sipas: Bibla – Dhjata e vjetër dhe Dhjata e re, Tiranë, 1995, fq. 242. Krahaso komentin: Rahmetullah El-Hindi, op. cit., fq. 137-138; Hasan Baxhil, Dialog ndërmjet të krishterit dhe muslimanit, Prishtinë, 2001, fq. 55-59.
[13] Hasan Baxhil, op. cit., fq. 62-63.
Ibn Kethiri në historinë e tij të pejgamberëve pohon se trashëgimtar i ismailit është vetëm Muhammedi a.s.. Gjerësisht: Ibn Kethir, Kazivanja e vjerovjesnicima, Zenica, 1420 h./1999, fq. 194-195.
[14] Në Biblën e përkthyer në Tiranë, 1995, fjalën në orgjinalin hebraisht MAHAMADIM (Muhammedi) e përkthejnë si “ai është tërheqës në çdo pikëpamje”, për t’iu shmangur pranimit të pejgamberisë së Muhammedit a.s.. Shih: http://www.mm.co.ba/art42.html.
[15] “Govor mu je sladak i sav je od ljupkosti. Takav je dragi moj, takav prijatelj moj, o kæeri jerusalimske”. Shih gjerësisht: http://www.mm.co.ba/art42.html.
[16] Këto tekste i ka përpunuar sidomos Seid Havva dhe Mawlana Abd Al Haqq. Shih: Bibla, Zanafilla, 17, 20 dhe 49, 10; Psalmi 45; Isaia 42; 54; 65, 1-6; Danieli 2. R. El-Hindi, op. cit., fq. 140.
[17] Monaku Behira pas një dialogu me njerëzit e karvanit dhe me Ebu Talibin tha: “Largojeni këtë djalosh prapa në vendin e tij dhe ruane nga hebraikët, sepse, për Zotin, nëse ata mësojnë atë çka di unë, ata sigurisht do t’i bëjnë keq. Djalit të vëllait tënd do t’i ndodhin gjëra madhështore.” Ibn Hisam, Poslanikov zivotopis, Sarajevë, 1998, fq. 35-37. Krhs.: Ebu Bekr Siradzuddin, op. cit., fq. 37-38.
[18] Ibn Hisam, Poslanikov zivotopis, Sarajevë, 1998, fq. 35-37. Krhs.: Ebu Bekr Siradzuddin, op. cit., fq. 37-38. Muhammed Husejn Hejkel, Zivot Muhammedov a.s., Sarajevë, 1425 h./2004, fq. 157-160.
[19] Ibn Hisam, Poslanikov Zivotopis, Sarajevë, 1998, fq. 61-64. Ebu Bekr Siradzuddin, op. cit., fq. 105 e tutje. Muhammeed Husein Hejkel, op. cit., fq. 176 e tutje.
[20] Gjoni, 16, 12, 13, sipas: Ulfe Azizussamed, Islami dhe Kristianizmi, Tetovë, botimi II, 1997, fq. 19-20. Krahaso: Ungjillin e Shën Barnabës i përkthyer nga dorëshkrimi i Imperial Library në Vjenë. Oxford.
M. Fethullah Gylen, Dritë e pashuar , op. cit., fq. 12-13.
[21] Shih: Letra e Apostullit Judë, 1-25; Ungjilli sipas Mateut: 13, 31-33; 20,1-16; 13, 21-43; 3, 1-2; Zbulesa: 2, 17 dhe 26; Ungjilli i Gjonit: 14, 24-26. R. El-Hindi, op. cit., fq. 140
